elevator

elevator (novolat.), lučki uređaj za vertikalan (do 75°) prijenos sipkog ili komadnog tereta i južnog voća; pogon mehanički (motorni), najčešće električni. Vrste: e. s džepovima sastavljen je od čvrstog platna (500 ··· 800 m) napetog između članaka čeličnog lanca; u džepove, koje stvara platno, ručno se ubacuje sitniji komadni teret (vreće, kutije, grozdovi banana); s e. teret prelazi na vodoravan transporter na dizalici koji ga prenosi u skladište; e. vedričar (dizalica paternoster), uređaj koji na beskonačnom vučnom čeličnom lancu ih gumenoj vrpci nosi posude koje grabe sipki teret i izbacuju ga prelaskom preko gornjeg lančanika (posebno pogodan za rad u silosima za žitarice); kapacitet do 1000 t/h; pužni ili vijčani e., rotacijska vertikalna ili kosa cijev omotana vijčanom spiralom (princip beskrajnog vijka) koja zahvaća teret i vertikalno ga prenosi; upotrebljava se za iskrcaj sirovog fosfata, kalcijeva klorida i sl. tereta u kojih su se površine pri prijevozu skrutile (lomi skrućeni teret i pretvara ga u sipki); usisni ili pneumatski e., sistem cijevi sa sisaljkom koja stvara vakuum za usisavanje sipkog tereta (žitarice, brašno) u komoru; odatle se teret kroz specijalan ventil ispuhuje u prijenosnu cijev. U novije vrijeme upotrebljavaju se e. sa dvije vrpce koje pritišću teret (redovito pakiran u vreće) i vertikalno ga prenose; neki uređaji imaju i treću vrpcu koja sprečava ispadanje tereta. Na rijekama za prekrcaj sipkog tereta (žitarice, ugljen, pijesak) e. može biti smješten na plovilu (plovni riječni elevator).