stabilizator, brodski

stabilizator, brodski, uređaj koji služi za ublažavanje ljuljanja broda na valovima; stabilizacijski se moment može dobiti djelovanjem masenih, hidrodinamičkih ili giroskopskih sila. Ovisno o djelovanju, b. s. se mogu podijeliti na aktivne (upravljani automatskim regulacijskim uređajem) i pasivne (koriste energiju proizvedenu gibanjem broda). Stabilizacijski tankovi mogu biti s pasivnim i aktivnim sistemom. Pasivni sistem tvore poprečni tankovi djelomično napunjeni tekućinom i međusobno spojeni; djeluju na principu njihala (dinamički apsorbiraju oscilacije); pretakanjem velikih masa tekućine s jedne na drugu stranu, u smjeru suprotnu naginjanju broda, nastaje stabilizacijski moment. Aktivni sistem ima tankove u obliku slova U; gibanje broda prati se senzorima i prema potrebi se tekućini u tanku dodaje ili oduzima energija; redovito ima propeler s prekretnim krilima, spojen s pumpom i motorom koji rade automatski. Sistem krilnih stabilizatora koristi se momentom koji nastaje optjecanjem vode oko podvodnih krila (perajica); taj je moment razmjeran veličini sile uzgona i udaljenosti krila od osi ljuljanja; senzor upravlja s okretnim krilcem uz brid krila i mjeri amplitudu, brzinu i ubrzanje njihanja; automatskim (elektrohidraulički) podešavanjem krila i krilca stvara se moment koji djeluje protivno ljuljanju broda. Sistem je pogodan za brzine veće od 10 čv; upotrebljava se ugl. na velikim putn. brodovima. Ljuljne kobilice, bočne perajice koje ublažavaju ljuljanje broda na principu hidrodinamičkih sila. Da bi se smanjio otpor (iznosi 5 ··· 7%, najveća mana), za perajice se upotrebljava plosni profil s rubnom vrpcom ili bulbasti profil. U praksi se pokazalo da je najbolja duljina kobilice 18 ··· 60% duljine broda (u duljini paralelnog srednjaka); bolja je kraća perajica s većom visinom (200 ··· 1200 mm; redovito 300 ··· 500 mm); osim ljuljanja stabilizira i ostale vrste gibanja broda na valovima. Giroskopski b. s. radi na principu giroskopskog efekta mase koja rotira (→ giroskop).