uprava unutrašnje plovidbe

uprava unutrašnje plovidbe, državni (javni) organ za upravno-pravne poslove, organizaciju i nadzor službi sigurnosti plovidbe na unutrašnjim plovnim putovima. Organizacija službi ovisi o vrsti plovnog puta (nacionalni, međunarodni). U SFRJ organizacija je slična pom. upravi, samo su izvršni organi kapetanije. – Prvi propisi na današnjem jugosl. području potječu iz stare Srbije: naredba kneza Miloša o trg. mornarici (1832) i srpski zakon o vodama i njihovoj upotrebi (1878); Ministarstvo za narodnu privredu s Odjelom za saobraćaj (1882), odn. Hidrotehničkim odeljenjem (1905), agencije i zapovjednici lađa Srpskog brodarskog društva bili su prvi terenski organi riječne uprave. Međunarodne pravne odnose na dijelu Dunava regulirala je Visoka porta (Hatišerif, 1838) i Konvencija o brodarstvu između Srbije i Austro-Ugarske (1882). Austroug. Dunavski akt o plovidbi (Donauschiffartsakt, 1857) obavezao je podunavske zemlje (osim Srbije) da formiraju upravne organe; uz dozvolu za plovidbu svaka je lađa morala imati »lađarski patent«, krmara i kapetana s položenim ispitom (austroug. pravilnici za plovidbu na Đerdapu, 1899). – Od 1919. u Jugoslaviji su kapetanije pristaništa pod upravom Direkcije riječne plovidbe, od 1921. pod upravom Direkcije riječne plovidbe Ministarstva saobraćaja, a od 1927. pod Upravom pomorstva i riječnog saobraćaja. Za Derdapski sektor postojala je posebna administracija i specijalna tehn.-upravna služba za Željezna vrata (Tripartitni sporazum, Semmering 1932). Međunarodna Dunavska komisija i Evropska komisija ukinute su 1940, a formirana je samo privremena uprava za ušće → Dunava. Nakon okupacije Jugoslavije (1941) prestala je jugosl. služba unutrašnje plovidbe. – Po oslobođenju Beograda (oktobar 1944), u. u. p. bila je neposredno pod → Komandom riječne plovidbe, kojoj su bile podređene Direkcija riječne plovidbe (brodarske stanice, mornaričke baze, kapetanije pristaništa) i Uprava vodenih putova; poč. 1945. formirano je Povjereništvo za saobraćaj NKOJ-a, a prestalo je raditi osnivanjem Ministarstva saobraćaja DFJ; u. u. p. preuzela je (juli 1945) Glavna uprava riječnog saobraćaja sa sjedištem u Beogradu, koju je 1946. zamijenila Uprava riječnog saobraćaja (među ostalim državna brodogradilišta i saobraćajno-transportna služba – Jugosl. drž. riječno brodarstvo) s inspekcijskom službom i kapetanijama pristaništa; 1948. osn. je Ministarstvo saobraćaja, nadležno i za riječni saobraćaj (Ministarstvo pomorstva je od 1946). Reorganizacijom Ministarstva saobraćaja (1950) formirana je Glavna direkcija riječnog saobraćaja i Inspekcija unutrašnje plovidbe. Poslije donošenja Osnovnog zakona o službi sigurnosti plovidbe (1962) i formiranja Saveznog komiteta za saobraćaj i veze (1978), reorganizacija u. u. p. slična je pomorskoj upravi (→ uprava, pomorska).